انواع اختیار معامله کدامند؟

احسان والیان

انواع اختیار معامله کدامند؟

قرارداد اختیارمعامله، اوراقی است که به دارنده آن حق یا اختیاری می‌دهد که به واسطه آن دارایی پایه مشخصی را در زمان معینی در آینده و به قیمت مشخص معامله کند. به تاریخ از پیش‌تعیین‌شده اصطلاحا تاریخ انقضا، تاریخ اعمال یا سررسید می‌گویند. به قیمت از پیش‌تعیین‌شده قرارداد، قیمت اعمال یا قیمت توافقی می‌گویند. در یک قرارداد اختیارمعامله دو طرف فروشنده یا ناشر اوراق و خریدار یا دارنده اوراق وجود دارد. خریدار یا دارنده اوراق در سررسید قرارداد باتوجه به سود و زیان حاصل از قرارداد نسبت به اعمال یا عدم اعمال آن اقدام می‌کند. با وجود اینکه خریدار یا دارنده اوراق، حق یا اختیار اعمال قرارداد را دارد، فروشنده اوراق در صورت اعمال قرارداد از سوی خریدار، ملزم به انجام تعهد خود است.

قراردادهای اختیارمعامله بر دو نوع کلی اختیارخرید و اختیار فروش هستند. اختیارخرید حق خرید دارایی پایه در زمان معین و با قیمت مشخص را به دارنده اوراق می‌دهد. اختیارفروش حق فروش دارایی پایه در زمان معین و با قیمت مشخص را به دارنده اوراق می‌دهد. باتوجه به دو نوع کلی فوق‌الذکر، چهار موقعیت معاملاتی ممکن عبارتند از:

• خرید اختیار خرید
• فروش اختیار خرید
• خرید اختیار فروش
• فروش اختیار فروش
  

برای دستیابی به یک قرارداد اختیارمعامله، خریدار قرارداد باید بهای آن را به فروشنده آن بپردازد. به این وجه پرداختی بابت خرید قرارداد اختیارمعامله، "پریمیوم" یا "قیمت اختیار" یا "صرف" می‌گویند. توجه کنید که قیمت اختیار با قیمت توافقی یا قیمت اعمال متفاوت هستند. قراردادهای اختیارمعامله بر روی دارایی پایه مشخصی تعریف می‌شوند. انواع دارایی‌های پایه در این دسته از قراردادها عبارتند از: سهام، کالا، ارز، شاخص سهام، نرخ بهره، قرارداد آتی و. . قراردادهای اختیارمعامله سهام شرکت‌های درج شده در بورس اوراق بهادار، در همان بورس معامله می‌شوند.

اختیار معامله چیست؟

امروز می خواهیم با یکی از ابزارهای قدرتمند کنترل ریسک در بورس تهران اشنا شویم که با شناخت و به کارگیری آن ها ،نه تنها می توانید ریسک معاملات خود را تا حد زیادی کاهش دهید بلکه با استفاده از آن ها سودهای بسیار جذابی در انتظار شماست.

نقاط ضعف بازار سرمایه

یکی از ضعف های بورس ایران طی سال های اخیر یکطرفه بودن آن بود اما در حال حاضر با استفاده از ابزار های مشتقه نه تنها از رشد قیمت سهام خود بلکه از ریزش آن هم می توانید سود کسب کنید، همچنین محدودیت دامنه نوسان نیز یکی دیگر از ضعف های بورس است که این نیز با استفاده از این ابزارها رفع شد و همه این عوامل در کنار هم بر جذابیت استفاده از این ابزارهای مشتقه افزوده است.

بازار مشتقات

بازار مشتقات شامل ابزار های مشتقه متنوعی است. ابتدا به این مساله اشاره کنیم که چرا نام این ابزارها را مشتقه گوییم. وقتی میگوییم ابزار مشتقه منظورمان ابزاری است که ارزش آن از دارایی پایه دیگری مانند سهام، مشتق (ناشی) شده است و این ابزارها به خودی خود ارزشی ندارند.

حال می خواهیم راجع به یکی از ابزارهای مشتقه که اختیار معامله نام دارد صحبت کنیم و اینکه ببینیم این ابزار چیست و چه کاربردی دارد؟

قرارداد اختیار معامله یا قرارداد آپشن

اختیار معامله زیرمجموعه ای از ابزار های مشتقه است .به عبارتی قرارداد آپشن یا اختیار معامله قرارداد هایی هستند که بر روی یک دارایی دیگر تعریف می شوند و ارزش آن ها ناشی از دارایی پایه است. به این نکته نیز توجه داشته باشید منظورمان از دارایی پایه در این مقاله همان سهام شرکت هاست.

اختیار معامله، دارایی نیست که بتوان آن را مانند سهام به مدت طولانی نگه داری کرد بلکه قرارداد هایی هستند که سررسیدی مشخص دارند و بعد از رسیدن به آن زمان، کاربردی ندارند.

به طور کلی اختیار معامله به دو گروه اختیار خرید (call option) و اختیار فروش (put option) تقسیم می شوند که شما می توانید در قبال هر کدام از این قراردادها دو پوزیشن داشته باشید به عبارتی هم به عنوان خریدار آن ها و هم به عنوان فروشنده آن ها ظاهر شوید.

تفاوت اختیار معامله اروپایی و امریکایی

قبل از بررسی به انواع پوزیشن در اپشن این نکته را در نظر داشته باشید نحوه اعمال اختیارمعامله به دو گروه اروپایی و امریکایی صورت می گیرد:

• منظور از اختیار معامله اروپایی قراردادی است که فقط در روز سررسید امکان اعمال آن وجود دارد
• اختیار معامله امریکایی برخلاف مدل اروپایی آن در هر زمانی تا سررسید امکان اعمال آن وجود دارد.

دقت کنید زمان اعمال قرارداد ها ارتباطی به معامله و خرید و فروش آن ها ندارد، به عبارتی شما می توانید هر دو نوع اختیار معامله امریکایی و اروپایی را تا تاریخ سررسید شان مورد معامله قرار دهید و تنها تفاوت آن ها در روز اعمال آن هاست به این صورت که در مدل اروپایی فقط در تاریخ سررسید امکان اعمال وجود دارد اما در مدل امریکایی هر روزی که بخواهید می توانید قرارداد خود را اعمال کنید که قراردادهای ایران از جنس قراردادهای اروپایی است.

منظور از سررسید در اختیار معامله چیست ؟

اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح دهیم قراردادها به دو گروه تقسیم می شوند، گروه اول اوراق بهاداری مانند سهام هستند که شما به ازای هر سهم، مبلغی را پرداخت می کنید و از آن به بعد مالک آن سهم خواهید بود، گروه دوم قرارداد هایی هستند که در اینده اتفاق می افتند مثلا فرض کنید شما یک اپارتمانی را پیش خرید می کنید به این صورت که هم اکنون مبلغی را پرداخت می کنید اما اپارتمان را در اینده تحویل می گیرید این سبک از قراردادها مربوط به اینده هستند به این معنی که در حال حاضر این دارایی وجود ندارد و در اینده قرار است مورد معامله قرار گیرد.

اوراق اختیار نیز از جمله دارایی هایی هستند که در اینده مورد معامله قرار می گیرند، که منظورمان از اینده همان سررسید تعیین شده است.

به عبارتی تاریخ سررسید تاریخی است که قرارداد در آن اعمال می شود یعنی اگر خریدار این قرارداد ها باشیم می توانیم در آن تاریخ با پرداخت پولی تحت عنوان قیمت اعمال، برای دریافت سهام خود اقدام کنیم. پس انچه که برای ما در اینجا حائز اهمیت است دو فاکتور قیمت اعمال و تاریخ سررسید است.

به تصویر زیر توجه کنید:

اختیار خرید (call option)

اختیار خرید قراردادی است که خریدار آن این اختیار را دارد در یک تاریخ مشخص و در یک قیمت مشخص تعدادی سهم مشخص را خریداری کند. به عبارتی فرض کنید شما مبلغی را پرداخت می کنید و در ازای آن حق خرید یک دارایی را در زمانی مشخص و در یک قیمت مشخص به دست می اورید که اختیار دارید از این حق خود در روز سررسید استفاده کنید یا نکنید.

نکات مهم در کال آپشن

به طور کلی در رابطه با هر قرارداد 2 گروه وجود دارد، خریداران و فروشندگان، همیشه خریدارها ریسک مشخصی دارند زیرا یک مبلغ مشخصی پرداخت می کنند اما فروشندگان ریسک باز دارند.

نکته ای دیگری که در بازار ایران باید به آن توجه داشته باشید آن است که اندازه هر قرارداد اختیار معامله معادل 1000 سهم است.

در سایت tsetmc.com نمادهایی که با ض شروع می شوند نمایش دهنده اختیار خرید هستند مثل ضخود و یا ضملی .به تصویر زیر دقت کنید.

نماد اختیار خرید خودرو در سررسید 7 اردیبهشت سال جاری در قیمت توافقی1400 ریال را در این تصویر می بینید.

منظور از موقعیت باز چیست ؟

فرض کنید امروز اولین روزی است که یک قرارداد اختیار خرید باز می شود و هنوز کسی در این قرارداد وارد معامله نشده است فرض کنید فردی ده عدد از این قرارداد را می خرد و فرد مقابل نیز ده عدد از آن را می فروشد در این حالت تعداد قراردادهای باز ده عدد است .حال اگر همین فرد به همین میزان قرارداد فروش بخرد به اصطلاح وارد پوزیشن معکوس شده است و به عبارتی قرارداد خود را بسته و از آن خارج شده است.

نحوه بستن قرارداد

به این نکته توجه داشته انواع اختیار معامله کدامند؟ باشید به ازای هر موقعیت خرید یک موقعیت فروش نیز وجود دارد، با گرفتن پوزیشن معکوس نه تنها بر تعداد قراردادهای باز افزوده نمی شود بلکه از تعداد آن ها کم می شود.

در مثال بالا تعداد قرارداد های باز 86521 است و هرچه این رقم بالاتر باشد به معنای بالا بودن حجم معاملات و در نتیجه نقدینگی بالایی این قرارداد هاست و هرچه به زمان سررسید نزدیک می شویم از تعداد قراردادهای باز کمتر می شود زیرا افرادی که در سود و یا زیان هستند سعی می کنند قرارداد خود را ببندند.

اگر در تصویر بالا به قیمت مجاز توجه کنید از 1 تا 100،000 را انواع اختیار معامله کدامند؟ می بینید که به معنای بدون دامنه نوسان بودن این ابزار است.

مثال اختیار خرید

حال برای درک بهتر این مفهوم به مثال زیر توجه کنید:

مثلا اگر شما با پرداخت مبلغی مشخص، اختیار خرید خودرو را با نماد ضخود (1400- 7/2/1401 ) خریداری کنید یعنی شما این حق را دارید که در تاریخ هفتم اردیبهشت 1000 عدد سهم خودرو را در قیمت 1400 ریال از فروشنده بخرید، خواه این سهم در روز سررسید، گران تر یا ارزان تر معامله شود.

به این نکته توجه داشته باشید که خریدار اختیار خرید این حق را دارد که از اختیار خود استفاده کند یا نکند، به این دلیل که با پرداخت مبلغ مشخصی که پریمیوم نام دارد این حق را خریده است و در مقابل فروشنده با گرفتن این مبلغ متعهد می شود که در صورت درخواست خریدار معامله را انجام دهد. پس دقت کنید اختیار داشتن فقط مختص خریدار قرارداد است

در ادامه مثال بالا، در روز سررسید 3 حالت ممکن است پیش بیاید:

حالت اول: در روز سررسید قیمت سهام بیش از قیمت توافق شده در قرارداد باشد، مثلا 1500 ریال

به طور کلی فردی که قصد خرید اختیار خرید را دارد انتظار دارد بازار در اینده روندی صعودی داشته باشد پس زمانی که در روز سررسید ، قیمت سهام در بازار بالاتر از قیمت توافق شده در قرارداد باشد فرد از حق اختیار خود استفاده می کند و معامله را انجام می دهد و سهامی را که افراد در حالت عادی در بازار 1500 معامله می کنند این فرد اختیار دارد از فروشنده به قیمت 1400 ریال بخرد و به نوعی با این کار ریسک خود را در برابر نوسانات قیمت کاهش داده است

حالت دوم: در روز سررسید قیمت سهام کمتر از قیمت توافق شده در قرارداد باشد، مثلا 1300 ریال.

در این حالت چون قیمت سهام در بازار پایین تر از قیمت توافق شده در قرارداد است، فردی که دارنده حق اختیار خرید است، اختیار دارد که پای معامله نرود و از آن صرف نظر کند زیرا اگر قصد خرید سهام را داشته باشد، همان سهم را می تواند در بازار به قیمتی ارزان تر بخرد .در این صورت زیان خریدار تنها به اندازه مبلغی است که بابت گرفتن حق اختیار(پریمیوم) پرداخت کرده بود.

حالت سوم: زمانی است که قیمت سهم در بازار برابر با قیمت توافق شده در سررسید است.

در این صورت دارنده اختیار خرید نسبت به انجام و یا عدم انجام معامله در روز سررسید بی تفاوت است زیرا فرقی ندارد سهم را از بازار خریداری کند یا اینکه از حق اختیار خود در روز سررسید استفاده کند. در این صورت نیز ضرر این قرارداد به اندازه پریمیوم است .

نکته ای که باید به آن توجه کنید آن است که همیشه ریسک خریدار اختیار خرید محدود به پریمیوم است اما سود آن می تواند تا بی نهایت باشد .

مثالی دیگر از اختیار خرید

اگر سرمایه شما 700 میلیون تومان است و شما قصد خرید یک میلیون سهم فملی را داشته باشید می توانید به جای خرید این سهم، اختیار خرید ان را خریداری کنید در این صورت به جای درگیر کردن کل پول خود، بخشی از آن را استفاده کردید که یکی از مزایای این روش جلوگیری از خواب سرمایه و پوشش ریسک است، به تصویر زیر توجه کنید:

اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن

اوراق اختیار معامله به این دلیل که به معامله گر حق انتخاب می‌دهد، می‌تواند یکی از گزینه‌های جذاب بازار سرمایه باشد. شاید ملموس‌ترین مثال برای اوراق اختیار معامله همان پیش پرداخت‌ها باشد. فرض کنید قصد دارید برای تعطیلات نوروز یک هفته را در هتل دلخواه‌تان بگذرانید. اگر از قبل برای یکی از اتاق‌ها پیش پرداخت بدهید، حق استفاده از هتل را دریافت کرده‌اید و در تعطیلات، حتی اگر هتل در شلوغ‌ترین حالت ممکن باشد و هیچ اتاق خالی نداشته باشد، شما می‌توانید با خیال آسوده از اتاق خود استفاده کنید. اما اگر بنا به هر دلیلی نتوانید خود را به هتل برسانید، مبلغی که بعنوان پیش پرداخت هزینه کرده‌اید را از دست می‌دهید.

اوراق اختیار معامله نیز عملکرد مشابهی دارند. شما می‌توانید مبلغی را با انگیزه پوشش ریسک یا کسب سود برای خرید اوراق بهادار در بورس ایران پرداخت کنید و از شرایط اوراق بهره ببرید یا از اوراق چشم‌پوشی کنید که در این‌جا مبلغی که برای خرید اوراق پرداخت کرده‌اید، قابل بازگشت نیست. در ادامه معاملات این اوراق را مفصل‌تر توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.

اوراق اختیار معامله چیست؟

اوراق اختیار معامله یا option یکی از ابزارهای معاملاتی بورس کالا است. پس از یک کالای پایه برای قیمت‌گذاری استفاده می‌کند. یعنی می‌توان روی دارایی‌های متفاوتی مثل سهام، انواع کالاها، ارز و حتی نرخ بهره و وام بانکی اوراق اختیار صادر کرد.این اوراق، همانطور که از نام آن مشخص است، این اختیار را به دارنده اوراق می‌دهد که معامله را انجام دهد یا از آن صرف نظر کند. یعنی اگر اوراق اختیار معامله را بخرید، تا زمان سررسید می‌توانید معامله را با قیمتی که از پیش تعیین کرده‌اید،

انجام دهید و در صورت نوسان قیمت یا هر دلیل دیگری، از اختیار خود برای عدم انجام معامله استفاده کنید. هم‌چنین در صورتی که از یک قرارداد اختیار خرید/فروش استفاده کنید، می‌توانید با ثبت یک قراداد اختیار فروش/خرید مشابه، موقعیت خود را ببندید و از بازار خارج شوید.ریسک این معاملات تنها مبلغی است که بابت معامله اوراق پرداخت می‌شود. زمانی که اوراق اختیار معامله خرید و فروش می‌شود، قیمت هر واحد کالای معامله‌ای برای تاریخ سررسید تعیین می‌شود.

اگر قیمت کالا تا زمان سررسید مطابق با پیش‌بینی خریدار اوراق تغییر کند، وی می‌تواند از اختیار معامله خود استفاده کرده و از تفاوت قیمت‌ها سود کسب کند. اگر خریدار اوراق از معامله صرف نظر کند، قیمتی که برای خرید اوراق پرداخت کرده است، ضرر وی و سود طرف مقابل خواهد بود.شاید تعریف کلی اوراق اختیار کمی مبهم به نظر برسد. اما جای نگرانی نیست. در ادامه انواع این اوراق را با مثال‌هایی ساده بیشتر توضیح می‌دهیم.

انواع اوراق اختیار از نظر نوع قرارداد

اوراق اختیار معامله به طور کلی به دو نوع اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش تقسیم‌بندی می‌شود. هر یک از این اوراق می‌توانند خریداری یا فروخته شوند. جهت اطلاع از نحوه صحیح خرید و فروش بورس کالا را از طریق این مقاله آموزش ببنید.

اوراق اختیار خرید(call option)

برای تعریف این اوراق از مفاهیم کلی و پیچیده صرف نظر می‌کنیم و آن را با یک مثال ساده در بازار سهام توضیح می دهیم.فرض کنید سهام یک شرکت در حال حاضر با قیمت ۱۲۰۰ تومان معامله می‌شود. از طرفی شما پیش‌بینی کرده‌اید که قیمت سهم در ماه‌های آینده افزایش خواهد یافت. بنابراین در یک قرارداد اختیار خرید اروپایی، توافق می‌کنید که ۳ ماه دیگر، ۲۰۰۰ سهم از این شرکت را با قمیت هر سهم ۱۳۰۰ تومان بخرید و بابت اختیار خرید هر سهم ۵۰ تومان پرداخت کرده‌اید.

درنتیجه شما یک قرارداد اختیار خرید با سررسید ۳ ماهه و قیمت ۱۰۰ هزار تومان خریداری کرده‌اید.در زمان سررسید، اگر پیش‌بینی شما درست از آب دربیاید و قیمت هر سهم افزایش یابد، مثلا به ۱۴۰۰ تومان برسد، شما می‌توانید از اختیار خرید استفاده کنید و هر سهم را به قیمت توافق شده ۱۳۰۰ تومان خریده و به قمیت ۱۴۰۰ تومان در بازار بفروشید. در این‌جا شما به عنوان خریدار ۱۰۰ تومان به ازای هر سهم سود کرده‌اید که اگر قیمت خرید اوراق اختیار خرید را از آن کم کنیم، سود خالص شما برای هر سهم ۵۰ تومان و برای ۲۰۰۰ سهم ۱۰۰ هزار تومان خواهد بود.

اما اگر قیمت هر سهم کاهش یابد، مثلا به ۱۰۰۰ تومان برسد، شما به عنوان خریدار می‌توانید از اختیار معامله خود صرف نظر کنید. چون منطقی نیست که سهم را با قمیت ۱۳۰۰ تومان بخرید و با قیمت ۱۰۰۰ تومان بفروشید. در اینجا ۱۰۰ هزار تومان پولی که بابت خرید اوراق اختیار خرید پرداخت کرده‌اید، ضرر شما و سود فروشنده خواهد بود.

اوراق اختیار فروش(put option)

اوراق اختیار فروش نیز عملکردی مشابه با اوراق اختیار خرید دارند. فرض کنید سهمی در حال حاضر با قیمت ۹۰۰ تومان در حال معامله بوده و پیش‌بینی شما برای این سهم، کاهش قیمت آن طی ۶ ماه آینده باشد. بنابراین در یک قرارداد اختیار فروش اروپایی با سررسید ۶ ماهه، توافق می‌کنید که ۲۰۰۰ سهم این شرکت را با قمیت هر سهم ۱۰۰۰ تومان بخرید و بابت اختیار فروش هر سهم ۴۰ تومان پرداخت کرده‌اید.

در زمان سررسید، اگر پیش‌بینی شما درست باشد و قیمت سهم کاهش یابد، مثلا به ۸۵۰ تومان برسد، شما می‌توانید ۲۰۰۰ سهم این شرکت را به قیمت ۸۵۰ تومان بخرید و بر اساس اختیار فروش خود، به قمیت ۱۰۰۰ تومان بفروشید. در نتیجه هر سهم ۱۵۰ تومان سود برای شما دارد که با کسر مبلغ اختیار فروش، سود خالص شما برای هر سهم ۱۱۰ تومان و برای ۲۰۰۰ سهم، ۲۲۰ هزار تومان خواهد بود.

اما اگر قیمت سهم افزایش یابد، مثلا به ۱۰۵۰ تومان برسد، شما می‌توانید از اختیار فروش خود صرف نظر کنید. زیرا خرید سهم با قمیت ۱۰۵۰ تومان و فروش در قمیت ۱۰۰۰ تومان عاقلانه نیست. در این‌جا ۸۰ هزار تومانی که برای خرید اوراق اختیار فروش پرداخت کرده‌اید ضرر شما و سود فروشنده خواهد بود.

انواع اوراق اختیار از نظر نحوه اعمال شرایط

• اروپایی: در اوراق اختیار معامله اروپایی، شما می‌توانید تنها در تاریخ سررسید اوراق را معامله کنید. یعنی اگر قرارداد اختیار شما سررسید ۳ ماهه دشته باشد و قیمت در اواسط ماه دوم به قمیت مورد نظر شما رسیده باشد، شما نمی‌توانید از قرارداد استفاده کنید و باید تا پایان ماه سوم صبر کنید.
• آمریکایی: در اوراق اختیار معامله آمریکایی شما می‌توانید در هر زمان، از زمان معامله اوراق تا زمان سررسید، از شرایط اوراق استفاده کنید.

مثلا اگر اوراق اختیار فروش با سررسید یکساله را خریده باشید و قیمت در ماه دهم به قیمت هدف شما رسیده باشد، می‌توانید در همان ماه دهم از شرایط اوراق استفاده کنید و نیازی نیست تا پایان سال صبر کنید.

انواع قراردادهای اختیار معامله

قراردادهای اختیار معامله بر اساس دارایی پایه به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه این قراردادها را با هم بررسی می‌کنیم.

اختیار معامله سهام

نوعی قرارداد است که در آن اختیار معامله روی سهم‌ها اعمال می‌شود. این نوع اختیار معامله می‌تواند روی سهم‌های مختلف بورسی و فرابورسی اجرا شود.

اختیار معامله شاخص

در این حالت، اختیار معامله روی شاخص اعمال می‌شود. یعنی پیش‌بینی‌ها در مورد تغییرات شاخص خواهد بود. این نوع قرارداد بیشتر در بازار سرمایه آمریکا استفاده می‌شود.

اختیار معامله اوراق قرضه

قراردادهای اختیاری است که روی اوراق قرضه منتشر می‌شوند. این قراردادها بیشتر در بازار فرابورس و برای اوراق قرضه دولتی استفاده می‌شوند.

اختیار معامله نرخ بهره

در این قراردادها، از نرخ بهره به عنوان دارایی پایه استفاده می‌شود و سود و زیان بر اساس تفاوت نرخ بهره موجود و نرخ بهره پیش‌بینی شده محاسبه می‌شود.

اختیار معامله ارزی

در این‌جا از ارزهای متفاوت به عنوان دارایی پایه قرارداد اختیار معامله استفاده می‌شود. این انواع اختیار معامله کدامند؟ قرارداد بیشتر توسط شرکت‌ها برای پوشش ریسک تغییرات ارز استفاده می‌شود.

اختیار معامله کالا

در این معاملات از کالاهای خاصی مانند نفت، طلا، گندم و غیره استفاده می‌شود. در ایران از سکه و زعفران به عنوان کالا پایه اوراق اختیار کالا استفاده شده و تغییرات قیمت این کالاها مبنای سود و زیان قرار می‌گیرد.

اختیار معامله قرارداد آتی

این نوع قرارداد یکی از ابتکارات بازار سرمایه است که در آن قرارداد اختیار معامله روی قراردادهای آتی اعمال می‌شود. یعنی قرارداد آتی به عنوان دارایی پایه در نظر گرفته می‌شود. در این‌جا اگر از اختیار خرید/فروش استفاده کنید، در واقع اختیار ورود به یک موقعیت خرید/فروش در قرارداد آتی را با یک قیمت توافقی بدست خواهید آورد.

انواع دیگری از قراردادهای اختیار معامله نیز وجود دارند که در آن‌ها از آب، برق، آلودگی هوا و غیره به عنوان دارایی پایه استفاده می‌شود. مثلا ممکن است یک قرارداد اختیار معامله روی وضعیت جوی منتشر شود. شاید کمی عجیب بنظر برسد اما از آن‌جا که شرایط جوی روی فعالیت‌های اقتصادی تاثیر گذار است، می‌توان با انتشار اوراق اختیار بر روی آب وهوا به نوعی پوشش ریسک انجام داد و خود را در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان و غیره بیمه کرد.

آیا قراردادهای اختیار همیشه سود ده هستند؟

همانطور که در مثال‌های بالا توضیح دادیم، اگر قیمت مطابق با انتظارات خریدار اوراق حرکت نکند، معاملات اختیار می‌تواند ضررده باشد. بنابراین تضمینی برای سودآوری وجود ندارد. بر همین اساس از ۳ اصطلاح برای نتیجه معاملات اوراق اختیار استفاده می‌شود:

• در سود: اصطلاح «در سود» یا «با قیمت» زمانی به کار می‌رود که خریدار اوراق با استفاده از شرایط اختیار معامله به سود رسیده باشد.
• بی‌تفاوت: اصطلاح «بی‌تفاوت» یا «بی‌قیمت» زمانی است که فرد خریدار با اعمال شرایط اختیار معامله نه به سود رسیده باشد و نه ضرر کرده باشد. در این‌جا تفاوتی بین قیمت جاری کالا و قیمت پیش‌بینی شده خریدار وجود ندارد. بنابراین سود یا ضرری نیز وجود نخواهد داشت.
• در زیان: اصطلاح «در زیان» یا «بی‌قیمت» نیز زمانی استفاده می‌شود که دارنده اوراق با استفاده از شرایط اختیار معامله به زیان برسد. اگر چه معمولا دارنده اوراق در زمان زیان، از اختیار معامله خود استفاده نمی‌کند.

نمادها در اوراق اختیار معامله

نام گذاری اوراق اختیار معامله بر اساس نام کالا و تاریخ سررسید آن است. به عنوان مثال نماد زعفران با سررسید دی ماه ۱۳۹۹ به صورت SAFDY99 نوشته می‌شود.

اختیار معامله چیست ؟

دراواسط دهه 90 هجری شمسی ، بازاری جدید وارد بازارهای مالی ایران شد که بازاری دوطرفه بود و معامله گران این توانایی را داشتند که در نزول بازار نیز سود کسب کنند . ویا اینکه دیگر آن محدودیتی نوسانی که قیمت ها در بازار بورس تجربه کرده اند را این بازار در خود ندارد. و ممکن است سهمی در یک روز بیش از 30درصد سود کند و یا به همین میزان دچار زیان شود.این بازار به دلیل تازه و نوپا بودنش دارای حجم معاملاتی کمی است و ممکن است با خرید برخی قراردادها در این بازار ، دیگر نتوانید قرارداد را بفروشید و در نتیجه امکان از بین رفتن کل پول شما وجود دارد. این بازار به دلیل دوطرفه بودنش ، این قابلیت را پیدا کرده است که استراتژی معاملاتی متفاوت و زیادی را داشته باشد.بازار اختیارمعامله دارای مفاهیم و اصطلاحات منحصر به فرد خود است که میتوان از آنها به مفاهیمی همچون : تاریخ سررسید، پریمیوم ، وجه تضمین و. اشاره کرد .

معاملات آپشن

معاملات آپشن نام دیگر معاملات اختیار معامله است و آپشن در لغت به معنی اختیار است و منظور از معاملات آپشن یعنی معاملات بر روی اختیار خرید و یا اختیار فروش سهام پایه در بورس که میتواند در بازار نزولی هم سود رسانی داشته باشد شاید این سوال ایجاد شود که انواع معاملات و قرارداد های اختیار معامله به چه نحوی است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت .

انواع اختیار معامله

از آنجا که قراردادهای اختیارمعامله ، خرید وفروش حق فروش یا حق خرید سهام است نه خود سهام ،پس باید قراردادهای اختیارمعامله را به 4 دسته تقسیم کرد :

خرید اختیار خرید

خریدار در مقام خرید حق خرید سهم قرارگرفته است .به این معنی که خریدار با پرداخت مبلغی از فروشنده این تعهد را میگیرد که در تاریخ معین تعداد سهام معین را خریداری کند.ذکر این نکته مهم است که خریدار خرید سهم یا خریدار اختیارخرید ،میتواند حق خرید خود را در تاریخ معین شده اعمال نکند. و از این حق خرید خود بگذرد.و مبلغ پرداختی در ابتدای قرارداد را به عنوان زیان خود حساب کند .

خرید اختیار فروش

خریدارقرارداد در اختیارمعامله به این نتیجه رسیده است که بازار در آینده نزولی خواهد شد و نمیتواند در بازار بورس معامله ای انجام دهد. در این مواقع به سراغ خرید قراردادهایی در اختیارمعامله میرود که تا تاریخ سررسید خود نزول خواهند کرد و خریدار حق فروش سهام میتواند در تاریخ سررسید از این حق خود استفاده کند و سهام را از بازار ارزان بخرد و به فروشنده اختیارفروش به قیمت توافق شده یا همان قیمت اعمال معامله کند .

فروش اختیار خرید

فروشنده اختیارخرید با پیش بینی اینکه آینده سهم نزولی خواهد بود، متعهد میشود که در تاریخ معین و در قیمت معین ،سهام را به خریدار اختیارخرید بفروشد. یعنی اگر در تاریخ سررسید قیمت سهم پایه کمتراز قیمت توافق شده در قرارداد یا همان قیمت اعمال باشد، در این صورت خریدار از حق خود که حق خرید سهم در قیمت اعمال است صرف نظر خواهد کرد چرا که میتواند در بازار سهام ارزانتر همان سهم را بدست آورد. در این حالت مبلغی که در ابتدای قرارداد فروشنده به عنوان پریمیوم دریافت کرده است به عنوان سود او از این معامله محسوب میشود.که این پریموم همان زیان خریدار اختیارخرید خواهد شد .

فروش اختیار فروش

فروشنده اختیارفروش به آینده بازار امیدوار است از اینرو حاضر است متعهد شود که در تاریخ معین و در قیمت معین سهم را از خریدار اختیارفروش بخرد .حال اگر در تاریخ سررسید ،قیمت سهم پایه بیشتراز قیمت اعمال که توافق شده است باشد ، خریدار اختیارفروش از حق فروش خود استفاده نخواهد کرد چرا که باید سهام خود کمتر از قیمتی که در بازار معامله میشود به فروشنده اختیارفروش بدهد . در اینصورت سود فروشنده اختیارفروش همان پریمیوم و مبلغی است که در ابتدای قرارداد از خریدار اختیارفروش دریافت کرده است. حال اگر قیمت سهم پایه در تاریخ سررسید کمتراز قیمت اعمال باشد، خریدار اختیارفروش از حق فروش خود استفاده خواهد کرد و سهام را بیشتراز قیمتی که در بازار درحال معامله است به فروشنده اختیارفروش خواهد داد .

نحوه ثبت نام در اختیار معامله

بازار اختیارمعامله بازاری مستقل از بازار بورس است اگرچه این بازار مشتق از انواع اختیار معامله کدامند؟ بازار بورس است ولی معامله گران برای معامله در این بازار باید کدی جدای از کد بورسی دریافت کنند و در پلتفرمی جدای از پلتفرمهای معاملاتی بورس معامله کنند.برای معامله در بازاراختیارمعامله دو سامانه طراحی شده است به نام های سامانه صحرا و سامانه آنلاین پلاس که معاملات قراردادهای اختیارمعامله در این بسترها صورت میگیرد.یعنی برخی کارگزاری ها در سامانه صحرا خدمات ارائه میکنند و برخی دیگر در سامانه آنلاین پلاس مشغول هستند. از کارگزاری هایی که در سامانه صحرا فعالیت میکنند میتوان به : کارگزاری های صنعت و معدن، فیروزه آسیا، حافظ، بورس بیمه و گنجینه سپهر مثال زد و نیز از کارگزاری هایی که در سامانه آنلاین پلاس خدمات ارائه میکنند میتوان به :کارگزاری های مبین سرمایه، ایساتیس پویا، دانا، بانک ملت، بانک رفاه، بانک دی، صبا جهاد، آینده نگر، خوارزمی و اردیبهشت ایرانیان.

سامانه های معاملاتی اختیار معامله

سامانه های آنلاین پلاس و صحرا دو سامانه معاملاتی اختیار معامله هستند که هر کارگزاری روی این پلتفرم ها در حال ارائه خدمات به مشتریان خود میباشد . مثلا سامانه معاملاتی آنلاین پلاس شامل کارگزاری هایی مثل :مبین سرمایه، ایساتیس پویا، دانا، بانک ملت، بانک رفاه، بانک دی، صبا جهاد، آینده نگر، خوارزمی و اردیبهشت ایرانیان است .ویا اینکه سامانه معاملاتی صحرا شامل کارگزاری هایی مثل :صنعت و معدن، فیروزه آسیا، حافظ، بورس بیمه و گنجینه سپهر است .

اختیار معامله چیست؟ قرارداد اختیار خرید و اختیار فروش سهام در بورس

احسان والیان

• اشتراک‌گذاری

راردادهای اختیار معامله انواع متنوع دارد. دامنه بازارهایی که چنین امکانی را دارند، گسترده است و بازار سهام نیز شامل آن می‌شود.

یونان باستان مسبب اصلی شروع این داستان است. زمانی که زیتون یکی از کالاهای مهم در معاملات این کشور بود مفهوم اختیار معامله به دلیل اتفاقات جغرافیایی به بهترین راه حل تبدیل شد. قصه از این‌جا شروع می‌شد که باغ‌داران باغ زیتون بسته به شرایط اقلیمی هر سال، هر بار زمان برداشت زیتون‌شان تغییر می‌کرد و همین تغییر در زمان برداشت محصول باعث می‌شد تا بعضی از سال‌ها برداشت زیتون با زمانی که صاحبان دستگاه‌های روغن‌کشی حضور دارند همزمان باشد و به همین دلیل کارها همان‌طور که باید پیش می‌رفتند و سود روی سود می‌آمد و همه راضی بودند. اما امان از زمانی که زمان برداشت زیتون‌ها با حضور دستگاه‌های روغن کشی و صاحبان‌شان تداخل داشت. این اتفاق باعث می‌شد که باغ‌داران زیتون ضرر هنگفتی کنند و شیرینی معامله قبلی از زیر زبان‌شان بیرون کشیده شود. تا این که تالس از فلاسفه یونان موفق شد با مطرح کردن اختیار معامله این مشکل را برای همیشه میان باغ‌داران یونانی و دارندگان دستگاه‌های روغن‌کشی حل کند. معامله‌ای که این مشکل را حل کرد از این قرار بود که تالس از قبل از سر رسیدن موعد برداشت محصول و اصلا در موعدی دیگر شروع به اجاره این دستگاه‌ها برای زمان برداشت می‌کرد. تالس اختیار معامله را برای یک بازه زمانی در استفاده از امکانات و خدمات به وجود آورد. اختیار معامله‌ای که ما هم امروز از آن فراوان استفاده می‌کنیم. بیمه‌ها یکی از انواع اختیار معامله است که پولی را می‌پردازیم و حق بیمه را برای موقعیتی که در آینده ممکن است نیاز داشته باشیم از آن خود می‌کنیم. ممکن هم هست که اصلا به استفاده از این اختیار نیاز پیدا نکنیم.

تعریف اختیار معامله

حال که صورت دیگری از جهان را بعد از گذشت هزاران سال از زمان تالس تجربه می‌کنیم پس با تعریف خطی که در مورد اختیار معامله ارائه می‌شود آشنا شویم. ابزارهای مالی مانند صندوق‌های سرمایه گذاری یا هر نوع دیگری از ابزاری که می‌شناسیم بر دارایی پایه استوار است که از سهام گرفته تا انواع کالاها و اعتبارهای کوچک و بزرگ را شامل می‌شوند. زمانی که خریدار اوراق مربوط به بازارها را از فروشنده برای مدت مشخص و هدفی می‌خرد و یا بهتر بگوییم قرارداد می‌بندد، در واقع اختیار معامله صورت گرفته است. گفتنی است که قراردادهای اختیار معامله انواع متنوع دارد. دامنه بازارهایی که چنین امکانی را دارند، گسترده است و بازار سهام نیز شامل آن می‌شود.

انواع قرارداد اختیار معامله

قراردادهای اختیار معامله به دو نوع تقسیم می‌شود؛ اختیار فروش و اختیار خرید.

اختیار فروش

در این نوع از قرارداد اختیار معامله که به آن اختیار فروش می‌گویند خریدار می‌تواند قسمت مشخصی از یک دارایی را در زمان مشخص به فروشنده بفروشد.

اختیار خرید

در این نوع از قرارداد اختیار معامله که به آن اختیار خرید می‌گویند، خریدار حق دارد تا در زمان مشخص مقدار مشخصی از دارایی را از فروشنده خریداری کند و از طرف دیگر فروشنده تعهد دارد که دارایی خواسته شده را به خریدار بفروشد.

موقعیت های قرارداد اختیار معامله

تا به این‌جا متوجه شدیم که اختیار معامله دو نوع قرارداد دارد. اما جدا از نوع قرارداد باید گفت که چهار موقعیت هم شامل حال قرارداد اختیار معامله می‌شود. در ادامه به توضیح هر چهار موقعیت خواهیم پرداخت؛

موقعیت اول؛ فروش اختیار فروش

در این موقعیت مشخص شده در قرارداد، صاحب دارایی متعهد می‌شود تا در تاریخ مشخص و با مبلغ مشخص تعداد مشخص شده‌ای از دارایی را از خریدار بخرد. ممکن است بپرسید که صاحب دارایی چه سودی در این موقعیت می‌برد؟ در پاسخ باید گفت که بازه زمانی برای خرید دارایی در نظر گرفته شده است. این فرصت برای انجام فعالیت‌های سودآور از محل دارایی برای دارنده دارایی می‌تواند سودآور باشد.

موقعیت دوم؛ خرید اختیار فروش

همان‌طور که از نام‌اش مشخص است خریدار در این قرارداد می‌تواند تعداد مشخص شده‌ای از دارایی را همان‌طور که در سررسید آمده به فروشنده بفروشد.

موقعیت سوم؛ فروش اختیار خرید

در این اختیار کسی که حکم فروشنده را دارد متعهد می‌شود تعداد مشخصی از دارایی پایه را طبق تاریخ سررسید به خریدار بفروشد. معمولا در این موقعیت است که دارندگان از کاهش قیمت‌ها سود می‌برند.

موقعیت چهارم؛ خرید اختیار خرید

کسی که این موقعیت را طبق معامله دارد می‌تواند از دارایی، به قیمت مشخص شده در تاریخ ذکر شده سررسید، خرید کند.

مزایای قراردادهای اختیار معامله

از مزایای قرارداد اختیار معامله در هر نوع و موقعیتی می‌توان به کاهش ریسک، اهرم مالی و کسب درآمد اشاره کرد؛

· کسب درآمد؛ همان‌طور که در توضیحات موقعیت‌ها و انواع معامله دیدیم مشخص شد که کسب سود از نوساناتی که در بازه زمانی مشخص شده در معاملات این قراردادهای اختیار به دست می‌آیند، باعث کسب درآمد برای خریدار و فروشنده می‌شود.

· کاهش ریسک؛ کاهش ریسک در انواع سرمایه گذاری‌ها برای سرمایه گذاران بسیار مهم است. هر چقدر ریسک کاهش پیدا کند میزان از دست رفتن سرمایه بر اساس نوسانات کم‌تر می‌شود. در واقع با قرارداد اختیار معامله، ما دارایی پایه را با دارایی دیگری جایگزین می‌کنیم که همین امر باعث پایین آمدن میزان ریسک می‌شود.

· اهرم مالی؛ این امکان در قرارداد اختیار معامله وجود دارد که سرمایه گذاران بتوانند با استفاده از نقدینگی کم‌تر اقدام به سرمایه‌گذاری کنند. بارها شده افرادی که حتی با ضریب هوشی بسیار بالایی که داشته‌اند به دلیل نیاز به حجم مبلغ زیاد برای شروع سرمایه گذاری نتوانسته‌اند این کار را انجام دهند. در حالی که وجود قرارداد اختیار معامله این امکان را ایجاد کرده است.